Karar Alma Dersinde neler öğrendim?

harvard law schoolHarvard Üniversitesi’nde Muhakeme ve Karar Alma dersinde sınav olduktan sonra sınıfça bir karar alma oyunu oynadık. Oyunda 4’er kişiden oluşan toplam 12 grup vardı. Her grubun eline, bir tane grup oyunu gösteren cihaz verildi. Cihaz 30 saniyelik bir süre içinde A ya da B şıklarından biri için yaptığınız tercihi, merkez bilgisayara gönderiyor ve 30 saniyenin sonunda bilgisayar ekranına yansıtıyordu. Oyun oldukça basitti. A şıkkı işbirliğini ve B şıkkı işbirliği yapmamayı temsil ediyordu. Eğer 12 grubun tamamı gönüllü işbirliği yapar A şıkkını seçerse her bir grup 100 dolar kazanacaktı. Ancak gruplardan biri B şıkkını seçerse A’yı seçenler hiç para almayacaktı. B’yi seçenler ise sabit bir para değil, 500 dolarlık toplam bir bütçeden pay alacaktı. Diğer bir ifadeyle eğer bir grup tek başına seçerse 500 dolar, iki grup seçerse her biri 250’şer dolar, 10 grup seçerse her biri 50 dolar alacaktı. Para grup sayısına bölünüyordu.

Oyunun ilk turunda 6 tane A şıkkını seçen ve 6 tane B şıkkını seçen grup oldu. B’yi seçenler 83 dolar alırken A’yı seçenler hiç para almadı. Gizli oylama yapılan oyunda B’yi seçenleri anlamak kolaydı. Çünkü muhasebecileri kazandıkları parayı deftere yazıyordu. İkinci tur oyunda 5 grup A’yı, 7 grup B şıkkını seçti. Yine A’yı ve işbirliği yapmayı seçenler avuçlarını yalarken, B’yi seçen çıkarcılar grup başına 71 dolar aldılar. Halbuki işbirliği yapmayan bireyci çıkarcılar da A’yı seçseler her seferinde 100 dolar alacak ve bütün gruplar kazanacaktı. Sekizinci turda açık oylama yapmaya karar verdik. Bütün grupların temsilcileri tek sıra oldu ve cihazları göstererek oylama yapıldı. Ama iki grubun son saniyede oyun bozanlık yapması B şıkkını seçmesi sonucu, A’yı seçen gruplar yine kaybetti. Dokuzuncu turda oy kullanıldıktan sonra bütün cihazlardan el çektirildi ve cihazlar bir masaya kondu. Cihazlarda kullanılan oy görünüyordu. İlk kez bu turda 12 adet A oyu çıktı ve bütün gruplar 100’er dolar aldılar. Bu noktadan sonra herkes oylama cihazını geri aldı. Temel varsayım, artık herkesin A şıkkını seçeceğiydi ama öyle olmadı. Oyun bittiğinde sadece bir turda tüm gruplar işbirliği yapmayı ve A’yı seçmişti. Oyun bittiğinde hemen her oylamada B’yi seçenlerin ortalama grup kazancı 500 dolar civarındaydı. Eğer bütün gruplar, her oylamada A’yı seçseler 1200 dolar kazanacaktı. Oyun bittiğinde dudaklarımdan acıyla “Human Nature-İnsan Tabiatı” sözü döküldü. Bu oyun Harvard Üniversitesi’nde bile insanların ne kadar çıkarcı ve bencil olabileceğini gösteriyor. “Ben kazanayım, diğerleri kaybetsin” anlayışı, uzun vadeli kazancı üreten işbirliği anlayışının önüne geçiyor. Kendi çıkarlarına aşırı odaklı gruplar, toplumun kaybetmesine yol açıyor.

Francis Fukuyama’nın ünlü “Güven” kitabı, işbirliği düzeyi yüksek toplumların ilerlediğini daha medeni bir yaşam kurduğunu anlatıyor. Gölü çevreleyen Orman kenarındaki patikada yerde bir tane çöp yoktu. Ne bir içecek şişesi, ne bir yiyecek ambalajı hiçbir şey yoktu, tertemizdi. Gönüllü işbirliği yapan toplumlar ilerliyor. Tertemiz ve medeni bir hayat kuruyorlar.

Umarım Türkiye’mizde de her alanda işbirliği, uyum, yardımlaşma, öğrenme, okuma, üretme öne çıkar ve bu kara günler geride kalır.

Share Button

Bir cevap yazın